W sprawie metod badawczych Janusza Bieszka. Droga dowodowa. Część 4: Rozdział III: "Słowiańscy królowie Lechii w kronikach"

Omijając kolejne trudne do zrozumienia wywody autora spowodowane interpretacją m. in. Kroniki Prokosza dochodzimy do rozdziału III, zatytułowanego Słowiańscy królowie Lechii w kronikach  (s. 123–144). Autor zaczyna od słów: Rozdział ten nie zawiera opisów kronikarzy oraz ich kronik, które można znaleźć w podręcznikach i w Internecie. Natomiast tutaj chciałbym dokonać prezentacji chronologicznych list słowiańskich królów, wymienionych w dostępnych średniowiecznych tekstach kronik, oraz ich analizy porównawczej (s. 123).
Autor podaje kroniki Narkosza, Warmisza, Wojnana i Prokosza wskazywane w naszych rozważaniach jako ewidentne fałszerstwa, a udowodnimy to w kolejnych częściach. Co ciekawe, przy Narwoszu, Warmisze i Wojnanie (domniemanej kronice z IV wieku), autor notuje następującą informację: Według informacji źródłowych jeszcze w XVIII wieku znajdowała się w zbiorach słynnej Biblioteki Załuskich w Kijowie, w katalogu rękopisów pod nr  CLXXVIII. Obecnie zaginiona (s. 123) Wątpliwa zdaje się być informacja o kijowskiej bibliotece Załuskich (Słynna? W Kijowie?!). Z tego, co wiadomo, Załuscy założyli bibliotekę w Warszawie, a Kijów od pokoju andruszowskiego nie znajdował się w granicach Rzeczypospolitej. O jaki więc rękopis autorowi chodzi? Tego autor nie wyjaśnia, a jego wywód całkowicie uniemożliwia jego odnalezienie. J. Bieszk nie zna również dziejów jednej z pierwszych w Europie i pierwszej w Rzeczypospolitej biblioteki narodowej, jaką była Biblioteka Załuskich (Zob. m.in. J. Kozłowski, Szkice o dziejach Biblioteki Załuskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, 1986; Bracia Załuscy. Ich epoka i dzieło. Zbiór studiów, red. D. Dukwicz, Warszawa 2011.

Następnie J. Bieszk charakteryzuje kronikę Prokosza: wydana w 1825 roku, spotkała się z krytyką historiografii zaborcy niemieckiego, który poczuł się zagrożony jej treścią, ogłaszając wraz z niektórymi polskimi historykami, że jest podrobiona […] Chciałbym także obalić koronny zarzut, że to niby-fałszerz dokumentów, niejaki Przybysław Dyjamentowski (1694–1774), napisał kronikę Prokosza w XVIII wieku, co potwierdza skwapliwie historyk Joachim Lelewel. Ale jest to zarzut chybiony i całkowicie bezpodstawny, ponieważ pierwszy komentarz do wspaniałej kroniki Prokosza pochodzi już z połowy XVI wieku, z czasów panowania króla Stefana Batorego, o czym tenże komentator pisze. […] Kronika Prokosza wydana w 1825 roku zawierała obydwa komentarze. Tak więc dla mnie to właśnie Joachim Lelewel, pracujący pod zaborami, którego rodzina pochodziła z Austrii o nazwisku Loelhöffel (nazwisko spolszczone przez jego ojca w XVIII wieku), był niewiarygodny […] (s. 125). We wskazanym fragmencie, pomimo zapewnień autora, wcale nie obala tezy, że Prokosz to fałszerstwo. Twierdzi jedynie, że dla niego jest wiarygodna. Nie jest to żaden empiryczny dowód. W dodatku wydanie Hipolita Kownackiego z 1825 r. oparto na wątpliwym odpisie niż na oryginalnym tekście. J. Bieszka nie zdziwiło również to, że H. Kownacki ogłosił wydanie krytyczne dzieła wpierw w języku polskim, tj. języku oryginału, dopiero w rok później ogłaszając Prokosza w tłumaczeniu na język łaciński. Do oryginału dotarł właśnie Lelewel. Wstrzymujemy się jednak od dalszego komentarza, gdyż zrobiliśmy to już w tym miejscu ZOBACZ. Z poglądami historiograficznymi Lelewela można się nie zgadzać, ale argument, że był Austriakiem jest ad personam i niedopuszczalny w dyskusji naukowej. Odsyłamy J. Bieszka do książki H. Słoczyńskiego, Światło w dziejarskiej ciemnicy: koncepcja dziejów i interpretacja przeszłości Polski Joachima Lelewela, Kraków 2010.

Następnie autor podaje listy domniemanych królów lechickich z Miorsza ("kroniki"opisanej w poprzedniej części 3), następnie Historyji Polski jako wprowadzenie do Historyji Bolesława III Króla polskiego, której jest kolejny anachronicznym XIX-wiecznym wydaniem. Historyja Polski jest pierwszą księgą dzieła Anonima zwanego Gallem, a Historyja Bolesława III Króla polskiego jest de facto drugą i trzecią księgą kroniki tegoż samego kronikarza. Następnie lista z Galla (znów błędnie przypisanego jako mnicha benedyktyńskiego z Rzymu, pisaliśmy o tym w części 1), a na s. 130 podaje chronologię królów z Kroniki Lechitów i Polaków Matusza Cholewy.

Autor dodarł do starego wydania kroniki Cholewy, kiedy jeszcze badacze sądzili, że kronika Kadłubka są dwiema kronikami, a nie jedną dialogowaną. Ów Mateusz Cholewa był biskupem krakowskim, zmarł w 1166 r. – jeden z bohaterów rozmowy w kronice mistrza Wincentego. Zresztą herb Cholewa został mu przypisany znacznie później (prawdopodobnie w Katalogu biskupów krakowskich Jana Długosza), zob. Z. Kozłowska-Budkowa, Mateusz biskup krakowski, Polski Słownik Biograficzny, t. 20, s. 194–195.

Następnie pod tym samym względem analizuje kronikę Gawła mnicha i Michała kanclerza. Jest to wydanie, w którym August Bielowski udowadnia, że nie było kroniki Anonima zwanego Gallem, a właśnie te dwie postaci miały stworzyć kronikę. Gallus zmienił na słowiańskie Gaweł, natomiast Michał kanclerz, to jeden z adresatów listu dedykacyjnego z kroniki Anonima. Autor po raz kolejny udowodnił, że nic nie wie o nowych wydaniach krytycznych i ustaleniach dotyczących autorstwa, a idzie w wątpliwe, niekompletnie i przestarzałe wydania krytyczne.

Kolejną przytaczaną kroniką jest Dzierzwa. Jak pisze J. Bieszk, powstała w XII wieku. Nie jest to prawda, bo jest to dzieło z XIV stulecia! Wspomnijmy jeszcze Kronikę Wielkopolską – jej autorem jest Godzisław Baszko (a kwestia ta jest wątpliwa i nadal dyskutowana), oparta na kronice Kadłubka. Dzieło to tylko w części powstało w  XIII wieku, piórem Godzisława Baszki (sprawa dyskusyjna), która została uzupełniona i zredagowana w XIV wieku przez Janka z Czarnkowa. Ostatnie badania optują za drugim rozwiązaniem, nawet dla całości kroniki, na rzecz powstania jej w XIV wieku. (Zob. B. Kürbis, Studia nad kroniką wielkopolską, Poznań 1952; tejże, Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Warszawa 1959; W. Drelicharz, Idea zjednoczenia Królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012). Można tak wymieniać bez końca, zaznaczmy jeszcze, że do średniowiecznych kronikarzy został zaliczony… Marcin Bielski, co jest ewidentnym błędem, zwłaszcza, że autor pisze, że kronika ta napisana była w XVI wieku! A sam Bielski jest przedstawicielem historiografii humanistycznej, wielce różniącej się od dziejopisarstwa średniowiecznego (s. 135). J. Bieszk podobnie zresztą postępuje z Gwagninem, Kromerem, Wolskim, Szemiotą, Wagą czy Benedyktem Chmielowskim. Autor zupełnie nie orientuje się, w której epoce te kroniki powstały (pomimo, że operuje wiekiem)! Kończy swoje rozważania na ten temat następującymi słowami: należy odnotować oraz podkreślić wielkie straty, jakie poniosła słowiańska, lechicka historiografia w wyniku zniszczenia wielu kronik, ksiąg i materiałów o historii Lechii, w związku z wprowadzoną nową religią chrześcijańską w obrządku rzymskim, a szczególnie w okresach króla Bolesława Śmiałego, rozbicia dzielnicowego po śmierci króla Krzywoustego, czy późniejszej działalności inkwizycji kościelnej, która je paliła na stosach, śpiewając pieśni religijne. Szczególnie aktywni w niszczeniu byli Jezuici. (s. 141) Nie podaje przy tym żadnego racjonalnego dowodu. Dlatego po raz kolejny pytamy: skoro „historiografia słowiańska istniała”, dlaczego zatem Gall, Kadłubek i późniejsi dziejopisarze, nie wspominają o tym ani słowem? Takie twierdzenie, nie jest poparte żadnymi dowodami, nie mówiąc już o tym, że Bolesław Krzywousty nie był królem tylko księciem! Zob. G. Labuda, Testament Bolesława Krzywoustego, [w:] Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, red. A. Horst, Poznań 1959; K. Maleczyński., Studia nad dokumentem polskim, Wrocław 1971; K. Maleczyński, Bolesław III Krzywousty, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975; S. Rosik, Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013.

W dalszej części J. Bieszk nadal nie mówi prawdy: Roczniki, jak i niektóre inne kroniki przetrwały tylko dlatego, że były wydawane także za granicą. (s. 142). Przede wszystkim przetrwały dzięki kancelariom i archiwom, gdzie były przechowywane jako rękopis lub stary druk! Przecież my nie możemy operować tylko i wyłącznie wydaniami (pewno najlepiej jeszcze XIX-wiecznymi zdaniem autora). Opracowania krytyczne są wydawane w Polsce do dzisiaj! Autor jawi się tutaj jako kompletny ignorant. Zresztą miejscami (jak tutaj) sam sobie przeczy – historiografia zaborcza zła, czyli wszystko, co powstało po 1795 r. do dziś, należy omijać szerokim łukiem. Nie przeszkadza jednak autorowi, w powoływaniu się na XIX-wieczne, przestarzałe wydania krytyczne, wydane na przykład w Niemczech (Berlin, Lipsk, Monachium) czy w Rosji. Tak samo odrzuca wszystko związane z Kościołem, mimo że, powołuje się na przedstawicieli Kościoła: biskupa Kadłubka, franciszkanina Dzierzwę, kanonika Baszkę czy kanonika Długosza, uznając, że polscy chrześcijanie nie są tymi rzymskimi. Spuszczamy kurtynę milczenia nad dalszą częścią tego rozdziału.

Redakcja

Koniec cz. 4