W sprawie metod badawczych Janusza Bieszka. Droga dowodowa. Część 6: Rozdział V: „Miasta, mapy, monety, bitwy, chrzest Lechii, dynastia Lechicka”

Przechodząc do ostatniego, piątego rozdziału recenzowanej książki, pt. Miasta, mapy, monety, bitwy, chrzest Lechii, dynastia lechicka (s. 217–263) i zagłębiając się w jego treść, można wysnuć wniosek, że jest on zbieraniną różnych informacji, które pojawiają się wcześniej na kartach książki. Autor podaje spis miast i grodów słowiańskich w Lechii (s. 217–221), nie podając podstawy źródłowej owych informacji. Ta sama uwaga tyczy się wczesnośredniowiecznych miast, grodów i osad (s. 222–231), których spis powstał na podstawie mapy Ptolemeusza z lat 142–147 n.e.! Jest to kolejny rażący błąd autora. Jak starożytna mapa, może być podstawą bezkrytycznej jej recepcji w badaniach historyka?!

Następnie autor wymienia mapy Lechii wraz z jej zasięgiem terytorialnym (s. 231–245) z różnych okresów historycznych (w sumie podaje ich 36). Mapy te w większości przypadków były tworzone na potrzeby szkolne, do atlasów historycznych, albo jako fałszerstwa! J. Bieszk uważa, że data legendy to data powstania, a nie data, której mapa się tyczy! Podaje przy nich odsyłacze do stron internetowych WWW, lecz nie podaje gdzie takowe mapy są przechowywane (badacz historii winien dokładnie dokumentować źródła, podając sygnaturę i miejsce archiwum/instytucji). Dlatego też załączony spis map nie może być uwzględniony w procesie dowodowym.

Następnie Bieszk tłumaczy, po raz kolejny, że Lechici bili własne monety (s. 248), co już udowodniliśmy, że nie jest prawdą ZOBACZ. W tym miejscu jednak, powołuje się na Tadeusza Wolańskiego: Jest logiczne, że Lechia – jak wynika z powyższych prezentacji […] musiała posiadać własny pieniądz, bity w kraju, i posiadała! Potwierdził to Tadeusz Wolański, polski badacz, archeolog, historyk i ekspert-numizmatyk, a także wielki polski patriota, który prowadził badania i je publikował, z zagrożeniem życia, w bardzo trudnym okresie – pod zaborami w XIX wieku. […] Odkrył, wynajdował i gromadził medale i monety królów słowiańskich, a szczególnie lechickich i polskich. Również książąt ruski, informując o znaleziskach Cesarsko-Rosyjską Akademię Nauk w Petersburgu. Swoją pracą zaskarbił sobie uznanie i poparcie cara i Rosji oraz dzięki temu przetrwał ataki naukowców zaborcy niemieckiego oraz Kościoła rzymskiego w Polsce, który w 1853 roku ogłosił jego księgi jako zakazane i spalił na stosie za urzędowania prymasa Leona Przyłuskiego (1845–1865) […] W ciągu 30 lat zebrał 2739 sztuk brakteatów i monet królów lechickich i polskich […] (s. 248–249).

Wolański był przede wszystkim kolekcjonerem-zbieraczem (typowym dla XIX wieku), a nie naukowcem. Nawet wybitni naukowcy byli kolekcjonerami. Choćby jeden z nestorów polskich historyków XIX-wiecznych, Franciszek Piekosiński, który zbierał pieczęcie i ich odlewy. Swoją kolekcję przekazał Uniwersytetowi Jagiellońskiemu i dziś stanowi zbiór pieczęci Zakładu Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii UJ. (zob. Z. Piech, Zbiory odlewów pieczęci w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] Zbiory pieczęci w Polsce, red. Z. Piech, W. Strzyżewski, Warszawa 2009, s. 339–376). T. Wolański, jako naukowiec-amator nie posiadał stosownego warsztatu i metod pracy ze znalezionymi monetami.

Autor książki nie posiada wiedzy, że numizmatyka polska dopiero się rodziła i wtedy znanych było tylko taka mała ilość monet. Poprzez nowe studia, m. in. Stanisława Suchodolskiego czy Ryszarda Kiersnowskiego wykazano, że pierwsza moneta polska została wybita dopiero za Bolesława Chrobrego – są to monety z popiersiem i imieniem władcy BOLEZLAVS, denar +PRINCES POLONIE oraz denar GNEZDUM CIVITAS. Mennictwo polskie za panowania Mieszka I jest sprawą dyskusyjną, a monety opisane legendą MISICO, które przyjmowano za pewnik emisji monetarnych pierwszego władcy Polski, dziś są przypisywane Mieszkowi II Lambertowi, synowi Bolesława Chrobrego, zob. S. Suchodolski, Mennictwo polskie w X i XI wieku, Wrocław 1973; tegoż, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012; R. Kiersnowski, Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988, a także cytowany już podręcznik J. Szymańskiego.

Dalej Bieszk kontynnuje wątek badań Wolańskiego: Jak podał Wolański […], ówczesny historyk i numizmatyk Lelewel opublikował w swoim opracowaniu nieprawdziwe i obraźliwe informacje w: „Numismatique du moyen-age – Numismatique polonaise” (Numizmatyka średniowieczna - Numizmatyka polska…), że wszystko, co jest w posiadaniu, to tylko kilkanaście sztuk monet polskich z okresu średniowiecza. […] Ponadto całkowicie zignorował kupioną przez rząd kolekcję monet Wolańskiego, mówiąc o nim „Un amateur en Pologne, Wolański […]” (cytat z j. francuskiego przetłumaczył autor). Widoczny jest w tej pracy przeogromny tupet i arogancja Lelewela vel Loelhoeffela, który raczej nie reprezentował interesów Polski […], a co było w interesie zabory niemieckiego […] Wolański oburzony drwinami Lelewela oprotestował je oficjalnie w publikacji, podkreślając, że nie może na to pozwolić ten: „kto całe życie nad numizmatyką siedział i przy niej osiwiał”! Tymczasem Wolański zyskał ogromne uznanie i poważanie w carskiej Rosji […] Nadal, w obecnych czasach, wydaje się na nowo jego książki i opracowania w Rosji, ale nie w Polsce, gdzie jako zasłużony badacz, archeolog i patriota nawet nie jest wymieniony w Encyklopedii PWN (patrz na przykład lata 1982, 2005) – dlaczego? (s. 250–251). T. Wolański swoimi „odkryciami” chciał zbudować swój naukowy autorytet o czym pisaliśmy, dlatego też wzbudzał politowanie już u ówczesnych historyków. Przedstawiony wywód autora jest kompletnie błędny, w dodatku po raz kolejny obraża J. Lelewela, który w stosunku do działalności Wolańskiego, jakby nie patrzeć, miał rację. Zresztą to, że T. Wolański poskarżył się w publikacji nie świadczy o jego rzetelności badawczej. Przykłady prowadzenia polemiki przez ówczesnych badaczy, jest typowy dla XIX-wiecznych realiów, zresztą do dzisiaj na łamach periodyków naukowych są prowadzone ostre dyskusje. Powyższy cytat pokazuje również jak autor klasyfikuje zaborcę na „dobrego” rosyjskiego i „złego” niemieckiego, ponieważ ten pierwszy uznawał pracę Wolańskiego za wiarygodne, a drugi (w osobie Lelewela) nie! Nie jest to postępowanie badawcze, a jedynie forsowanie własnych poglądów geopolitycznych.

Postać i zbiory Tadeusza Wolańskiego są w Polsce badane. Wystarczy spojrzeć na artykuły Joachima Śliwy, zob. „Choć bezkontusza, ale dzielna dusza”. Skarabeusz egipski z kolekcji N.G. Palina w interpretacji Tadeusza Wolańskiego (1847), tam też szeroka literatura na temat T. Wolańskiego (nie cytowana zresztą przez J. Bieszka). Z przypisów pracy J. Śliwy można m. in. dowiedzieć się, że Wolański publikował w… zaborczym języku niemieckim na jego terenie!

J. Bieszka martwi również brak stosownego biogramu T. Wolańskiego w powszechnej encyklopedii PWN. Warto, aby autor tych słów zapoznał się z ideą opracowań encyklopedycznych. Po prostu T. Wolański nie był osobą tak znaczącą dla historii i kultury, aby umieszczać go w powszechnej encyklopedii (brak w niej przecież wielu innych wybitnych Uczonych polskiej nauki i jakoś nikt nie podnosi postulatu wymienienia ich w encyklopedii PWN). Zdaje się, że J. Bieszk nie wie o istnieniu Polskiego Słownika Biograficznego, który w sposób rzetelny i naukowy publikuje biogramy najważniejszych, ale również i tych mniej znanych, postaci z historii Polski (również naukowców). Tak się składa, że redakcja PSB nie doszła do haseł z litery W. Jeżeli więc J. Bieszkowi tak zależy na zamieszczeniu biogramu T. Wolańskiego, winien zwrócić się do redakcji PSB z pytaniem, czy jest planowane opracowanie życiorysu tego kolekcjonera oraz czy redakcja PSB posiada już stosowne materiały przygotowywane na poczet biogramu T. Wolańskiego w konkretnym tomie tegoż wydawnictwa?

Dziwi nas jeszcze jedna rzecz, a mianowicie skoro uważa T. Wolańskiego za wielkiego patriotę polskiego, dlaczego więc sprawdza istnienie jego biogramu w Encyklopedii PWN wydanej w 1982 r., a więc w czasach komunistycznej cenzury?!

Redakcja

Koniec cz. 6